Bạn có bao giờ thắc mắc làm thế nào một trang web có thể chào tên bạn, cập nhật giỏ hàng ngay lập tức, hay hiển thị thông báo mà không cần tải lại toàn bộ trang? Điều kỳ diệu đằng sau những tương tác linh hoạt đó chính là DOM. Hiểu được DOM là gì và cách nó hoạt động là một trong những bước đầu tiên và quan trọng nhất trên hành trình chinh phục lĩnh vực lập trình web. Nếu bạn còn mơ hồ về khái niệm này, bạn không hề đơn độc. Nhiều nhà phát triển mới bắt đầu cũng cảm thấy bối rối trước vai trò của nó.
Bài viết này của AZWEB sẽ là người bạn đồng hành, giúp bạn giải mã mọi thứ về DOM một cách đơn giản và dễ hiểu nhất. Chúng tôi sẽ cùng bạn đi từ định nghĩa cơ bản, khám phá cấu trúc cây độc đáo, học cách thao tác trực tiếp với các phần tử trên trang, cho đến việc ứng dụng nó trong các framework hiện đại như React JS là gì, Angular là gì hay Vuejs là gì. Hãy cùng nhau bắt đầu hành trình khám phá nền tảng của mọi trang web động ngay bây giờ!
Định nghĩa DOM và vai trò trong lập trình web
Để xây dựng những trang web có khả năng tương tác cao, trước hết chúng ta cần hiểu rõ công cụ cốt lõi cho phép điều đó xảy ra. Đó chính là DOM. Vậy cụ thể DOM là gì và tại sao nó lại không thể thiếu trong lập trình web?
DOM là gì?
DOM, viết tắt của Document Object Model (Mô hình Đối tượng Tài liệu), là một giao diện lập trình ứng dụng (API) cho các tài liệu HTML và XML. Nó định nghĩa cấu trúc logic của một tài liệu và cách tài liệu đó được truy cập và thao tác. Khi trình duyệt tải một trang web, nó sẽ tạo ra một mô hình DOM của trang đó. Về cơ bản, DOM biến tài liệu HTML của bạn thành một cấu trúc dạng cây gồm các đối tượng, mà JavaScript là gì có thể hiểu và tương tác.
Hãy hình dung tài liệu HTML của bạn là một bản thiết kế ngôi nhà trên giấy. Trình duyệt giống như một đội xây dựng, đọc bản thiết kế đó và xây dựng nên một mô hình 3D của ngôi nhà. Mô hình 3D này chính là DOM. Với mô hình này, bạn có thể dễ dàng chỉ vào bất kỳ phòng nào, bất kỳ bức tường hay cửa sổ nào và thay đổi chúng, ví dụ như sơn lại tường hay thay một chiếc cửa mới. Tương tự, DOM chính là cầu nối cho phép các ngôn ngữ lập trình như JavaScript “nhìn thấy” và “thay đổi” mọi thành phần trên trang web của bạn.
Vai trò của DOM trong lập trình web
Vai trò của DOM là cực kỳ quan trọng, nó là nền tảng cho gần như mọi tương tác động trên web. Nếu không có DOM, các trang web sẽ chỉ là những tài liệu tĩnh, không thể thay đổi sau khi đã được tải. DOM cung cấp một phương tiện tiêu chuẩn để các kịch bản (scripts) truy cập và cập nhật nội dung, cấu trúc, và cả phong cách (style) của một tài liệu.
Nhờ có DOM, các lập trình viên có thể:
- Thay đổi nội dung: Cập nhật văn bản trong một tiêu đề, thay đổi hình ảnh trong một thẻ `
`, hay điền dữ liệu vào một bảng.
- Thay đổi cấu trúc: Thêm các phần tử HTML mới vào trang (ví dụ: thêm một mục vào danh sách), hoặc xóa bỏ các phần tử không còn cần thiết.
- Thay đổi giao diện: Điều chỉnh CSS của một phần tử, chẳng hạn như thay đổi màu sắc, kích thước, hoặc vị trí của nó trên trang để tạo ra các hiệu ứng hình ảnh. Bạn có thể tìm hiểu kỹ hơn về CSS là gì để nâng cao khả năng này.
- Phản hồi tương tác người dùng: Tạo ra các sự kiện khi người dùng nhấp chuột, di chuột qua một phần tử, hoặc nhập dữ liệu vào biểu mẫu. Đây là cốt lõi của trải nghiệm người dùng tương tác. Để hiểu sâu hơn về cách hoạt động của sự kiện, xem bài viết Event là gì và DOM event là gì.
Tóm lại, DOM chính là xương sống của các trang web hiện đại, cho phép chúng trở nên sống động, linh hoạt và đáp ứng lại hành động của người dùng một cách tức thì.
Cấu trúc cây DOM từ HTML và XML
Để làm việc hiệu quả với DOM, bạn cần hiểu cách nó được cấu trúc. DOM không phải là một danh sách phẳng các phần tử, mà là một cấu trúc phân cấp phức tạp được gọi là “cây DOM”. Cấu trúc này phản ánh trực tiếp cấu trúc lồng nhau của tài liệu HTML hoặc XML của bạn.
Mô hình cây DOM
Mô hình cây DOM (DOM Tree) biểu diễn một tài liệu web dưới dạng một cây phân cấp các nút (nodes). Mỗi thành phần trong tài liệu HTML đều tương ứng với một node trong cây. Cây này bắt đầu từ một node gốc (root node), chính là đối tượng `document`, và từ đó phân nhánh ra các node con, cháu, chắt.
Có nhiều loại node khác nhau trong cây DOM, nhưng ba loại phổ biến nhất bạn sẽ gặp là:
- Node phần tử (Element Node): Đại diện cho một thẻ HTML, ví dụ như ``, `
`, `
Đây là một đoạn văn.