CEO là gì? Vai trò, năng lực và thách thức hàng đầu

Bạn đã bao giờ nghe đến chức danh CEO và tự hỏi vai trò thực sự của họ là gì chưa? Trong thế giới kinh doanh, CEO là một thuật ngữ quen thuộc, gắn liền với quyền lực, tầm nhìn và sự thành công của cả một doanh nghiệp. Nhưng liệu bạn có thực sự hiểu rõ CEO là gì, họ làm những công việc gì và cần những tố chất nào để vươn tới vị trí này?

Bài viết này của AZWEB sẽ là kim chỉ nam giúp bạn giải mã tất cả những thắc mắc đó. Chúng tôi sẽ cùng bạn đi từ định nghĩa cơ bản, mô tả công việc chi tiết, đến việc phân biệt CEO với các chức danh khác và khám phá con đường để trở thành một CEO thực thụ. Hãy cùng bắt đầu hành trình khám phá vị trí quyền lực nhất trong một tổ chức nhé!

1. Giới thiệu chung về CEO

Vậy, định nghĩa chính xác nhất về CEO là gì? CEO là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Chief Executive Officer, dịch sang tiếng Việt có nghĩa là Giám đốc Điều hành. Đây là chức danh quản lý điều hành cấp cao nhất, chịu trách nhiệm cho toàn bộ hoạt động của một công ty hay một tập đoàn.

Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam, chức danh CEO thường được biết đến với nhiều tên gọi tương đương. Bạn có thể bắt gặp các chức danh như Tổng Giám đốc hoặc Giám đốc Điều hành, và về cơ bản, chúng đều chỉ đến vị trí lãnh đạo cao nhất trong bộ máy vận hành của công ty. Sự khác biệt về tên gọi đôi khi phụ thuộc vào quy mô và cấu trúc của từng doanh nghiệp.

Ngày nay, vai trò của CEO ngày càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Trong một thế giới kinh doanh đầy biến động và cạnh tranh khốc liệt, CEO không chỉ là người lèo lái con thuyền doanh nghiệp. Họ còn là người kiến tạo tầm nhìn, truyền cảm hứng và đưa ra những quyết định chiến lược định hình tương lai của cả một tổ chức. Một CEO tài ba có thể vực dậy một công ty đang trên bờ vực phá sản, trong khi một CEO yếu kém có thể khiến một đế chế sụp đổ.

2. CEO làm gì? (Mô tả công việc và vai trò)

Câu hỏi mà nhiều người quan tâm là: công việc hàng ngày của một CEO thực sự bao gồm những gì? Trái với hình dung chỉ ngồi họp và ký giấy tờ, công việc của một CEO vô cùng đa dạng và đầy áp lực, xoay quanh bốn vai trò chính.

Các nhiệm vụ chính của một CEO có thể được tóm gọn như sau:

• Xây dựng và thực thi chiến lược: Đây là nhiệm vụ cốt lõi nhất. CEO cùng với ban lãnh đạo cấp cao hoạch định tầm nhìn, sứ mệnh và các mục tiêu dài hạn cho công ty. Họ quyết định doanh nghiệp sẽ đi theo hướng nào, tấn công vào thị trường nào và làm thế nào để đạt được vị thế dẫn đầu.
• Quản lý và điều hành: CEO chịu trách nhiệm giám sát toàn bộ hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp. Họ đảm bảo các phòng ban từ tài chính, nhân sự, marketing đến sản xuất hoạt động trơn tru, hiệu quả và hướng tới mục tiêu chung. Bạn có thể tìm hiểu thêm về quản trị doanh nghiệp để hiểu rõ hơn cách vận hành tổ chức hiệu quả.
• Quản lý nhân sự cấp cao: CEO là người trực tiếp tuyển dụng, bổ nhiệm, đào tạo và đánh giá đội ngũ quản lý cấp cao (C-suite) như CFO (Giám đốc Tài chính), CMO (Giám đốc Marketing), CTO (Giám đốc Công nghệ)… Việc xây dựng một đội ngũ lãnh đạo tài năng là chìa khóa cho sự thành công bền vững. Tham khảo bài viết về kỹ năng lãnh đạo để biết những phẩm chất cần thiết.
• Đại diện cho công ty: CEO là bộ mặt của doanh nghiệp. Họ đại diện công ty làm việc với các đối tác quan trọng, nhà đầu tư, cơ quan chính phủ và truyền thông. Hình ảnh và phát ngôn của CEO có ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và thương hiệu của công ty.

Về mặt trách nhiệm, CEO là người chịu trách nhiệm cao nhất trước Hội đồng Quản trị (HĐQT) và các cổ đông. Mọi quyết định, kết quả kinh doanh, dù thành công hay thất bại, CEO đều phải giải trình và chịu trách nhiệm. Họ giống như vị thuyền trưởng, phải đảm bảo con tàu doanh nghiệp không chỉ đi đúng hướng mà còn về đích an toàn và thắng lợi.

3. Năng lực, kỹ năng & phẩm chất cần có của CEO

Để gánh vác trọng trách khổng lồ, một CEO cần hội tụ rất nhiều kỹ năng và phẩm chất đặc biệt. Đây không phải là vị trí dành cho tất cả mọi người, mà là sự kết hợp hoàn hảo giữa tài năng, kinh nghiệm và bản lĩnh. Hãy cùng xem những yếu tố nào tạo nên một CEO xuất sắc.

Đầu tiên và quan trọng nhất là năng lực chuyên môn và kỹ năng quản trị. Một CEO không nhất thiết phải là chuyên gia giỏi nhất trong mọi lĩnh vực, nhưng họ cần có kiến thức sâu rộng về ngành nghề mình đang hoạt động và sự am hiểu về các khía cạnh cốt lõi của doanh nghiệp như tài chính, marketing, vận hành và nhân sự. Kỹ năng quản trị giúp họ tổ chức, phân bổ nguồn lực và điều phối bộ máy một cách hiệu quả. Đây cũng là nội dung chính trong bài viết quản trị doanh nghiệp của chúng tôi.

Thứ hai, tư duy chiến lược và đổi mới sáng tạo là phẩm chất không thể thiếu. CEO phải là người có khả năng nhìn xa trông rộng, dự báo các xu hướng của thị trường để vạch ra con đường phát triển cho tương lai. Họ không chỉ giải quyết các vấn đề hiện tại mà còn phải liên tục tìm kiếm cơ hội mới, dám thay đổi và chấp nhận rủi ro có tính toán để đưa doanh nghiệp đột phá. Các chiến lược marketing đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai tầm nhìn này, bạn có thể tham khảo thêm ở bài Chiến lược marketing hiệu quả.

Bên cạnh đó, kỹ năng lãnh đạo và truyền cảm hứng là “linh hồn” của một CEO. Họ phải biết cách xây dựng một văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ, quy tụ và phát huy được tài năng của mỗi cá nhân. Một CEO giỏi không ra lệnh, họ dẫn dắt bằng tầm nhìn, truyền lửa đam mê và tạo động lực để toàn bộ đội ngũ cùng chung sức thực hiện mục tiêu chung. Để hiểu thêm về vai trò và phẩm chất của nhà lãnh đạo, bạn có thể xem bài Lãnh đạo là gì.

Cuối cùng, không thể không nhắc đến kỹ năng ra quyết định và giao tiếp. Mỗi ngày, CEO phải đối mặt với hàng loạt quyết định quan trọng, đòi hỏi sự quyết đoán, khả năng phân tích và bản lĩnh vững vàng. Đồng thời, kỹ năng giao tiếp xuất sắc giúp họ xây dựng lòng tin với nhân viên, thuyết phục nhà đầu tư và tạo dựng các mối quan hệ bền chặt với đối tác.

4. Điều kiện, lộ trình và các yếu tố để trở thành CEO

Trở thành CEO là đỉnh cao sự nghiệp mà nhiều người khao khát. Tuy nhiên, đây là một hành trình dài đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng nghỉ và hội tụ nhiều yếu tố. Vậy con đường để vươn tới vị trí này thường diễn ra như thế nào?

Về mặt tiêu chuẩn, không có một công thức chung nào cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, hầu hết các CEO đều có nền tảng học vấn vững chắc, thường là bằng cấp về quản trị kinh doanh (MBA), kinh tế, tài chính hoặc một chuyên ngành liên quan đến lĩnh vực hoạt động của công ty. Quan trọng hơn cả bằng cấp là kinh nghiệm làm việc dày dặn. Rất hiếm có ai trở thành CEO mà không trải qua nhiều năm “chinh chiến” ở các vị trí quản lý khác nhau. Bạn có thể tìm hiểu chi tiết về lập kế hoạch kinh doanh để chuẩn bị tốt hơn cho sự nghiệp quản lý của mình.

Lộ trình nghề nghiệp điển hình để trở thành CEO thường có một trong hai hướng chính:

1. Phát triển từ bên trong (Internal Promotion): Đây là con đường phổ biến nhất. Một người bắt đầu sự nghiệp ở một vị trí chuyên môn, sau đó thăng tiến dần lên các cấp quản lý như trưởng nhóm, trưởng phòng, giám đốc bộ phận. Nhờ thành tích xuất sắc và sự am hiểu sâu sắc về công ty, họ được cất nhắc lên các vị trí lãnh đạo cấp cao hơn và cuối cùng là CEO.
2. Tuyển dụng từ bên ngoài (External Hire): Các công ty cũng thường tìm kiếm CEO từ bên ngoài, đặc biệt khi họ cần một luồng gió mới, một sự thay đổi mang tính cách mạng. Những ứng viên này thường là các nhà lãnh đạo đã chứng tỏ được năng lực ở các công ty khác, mang theo kinh nghiệm, tầm nhìn và mạng lưới quan hệ quý giá.

Hành trình trở thành CEO không hề bằng phẳng. Các ứng viên phải đối mặt với vô vàn thách thức lớn. Áp lực công việc cực kỳ cao, đòi hỏi sự hy sinh lớn về thời gian cá nhân. Họ phải liên tục học hỏi để bắt kịp sự thay đổi của công nghệ và thị trường, đồng thời phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ những cá nhân tài năng khác. Bản lĩnh vượt qua thất bại và khả năng đứng dậy sau mỗi lần vấp ngã là yếu tố quyết định để đi đến cuối con đường.

5. CEO trong mô hình doanh nghiệp Việt Nam & quốc tế

Vai trò và quyền hạn của CEO có thể khác biệt đáng kể tùy thuộc vào cấu trúc và quy mô của doanh nghiệp. Việc hiểu rõ những khác biệt này giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về vị trí CEO trong thực tế.

Trong các doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty gia đình, CEO thường chính là người sáng lập hoặc thành viên trong gia đình. Ở đây, quyền lực của CEO rất lớn, đôi khi họ vừa là người điều hành, vừa là người sở hữu. Ngược lại, trong các công ty cổ phần đại chúng hay tập đoàn đa quốc gia, CEO là người được Hội đồng Quản trị (HĐQT) bổ nhiệm và làm thuê. Quyền hạn của họ được quy định rõ ràng trong điều lệ công ty và họ chịu sự giám sát chặt chẽ từ HĐQT và cổ đông.

Một trong những điểm gây nhầm lẫn phổ biến nhất là phân biệt giữa CEO, Chủ tịch HĐQT, Giám đốc và Tổng Giám đốc.

• CEO vs. Chủ tịch HĐQT (Chairman): Chủ tịch HĐQT là người đứng đầu HĐQT, tập trung vào các vấn đề chiến lược dài hạn, quản trị công ty và mối quan hệ với cổ đông. CEO là người điều hành hoạt động hàng ngày. Nói một cách ví von, Chủ tịch là người quyết định “con tàu sẽ đi đâu”, còn CEO là người “lái con tàu đến đó”.
• CEO vs. Tổng Giám đốc (General Director): Tại Việt Nam, theo Luật Doanh nghiệp, “Giám đốc” hoặc “Tổng Giám đốc” là chức danh đại diện theo pháp luật và điều hành công việc kinh doanh hàng ngày. Trong nhiều công ty, đặc biệt là các công ty lớn hoặc có yếu tố nước ngoài, chức danh CEO được sử dụng song song hoặc thay thế cho Tổng Giám đốc để phù hợp với thông lệ quốc tế, và vai trò của họ về cơ bản là tương đương.

Một câu hỏi pháp lý quan trọng: CEO có thể kiêm nhiệm Chủ tịch HĐQT không? Theo Luật Doanh nghiệp 2020 của Việt Nam, đối với công ty cổ phần, chủ tịch HĐQT không được kiêm nhiệm chức danh Giám đốc hoặc Tổng giám đốc nếu công ty đó là doanh nghiệp nhà nước hoặc công ty đại chúng, trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác. Điều này nhằm đảm bảo tính minh bạch và tránh việc tập trung quyền lực quá lớn vào một cá nhân.

6. Ví dụ thực tiễn & các CEO nổi tiếng

Lý thuyết sẽ trở nên dễ hiểu hơn rất nhiều khi được minh họa bằng những câu chuyện thực tế. Hãy cùng nhìn vào một vài case study về các CEO nổi tiếng tại Việt Nam và trên thế giới để thấy rõ hơn vai trò và ảnh hưởng của họ.

Tại Việt Nam, một ví dụ điển hình là bà Nguyễn Thị Phương Thảo, CEO của Vietjet Air. Bà không chỉ là một nhà lãnh đạo điều hành xuất sắc mà còn là một chiến lược gia tài ba. Dưới sự lèo lái của bà, Vietjet đã phá vỡ thế độc quyền của hàng không truyền thống, tiên phong trong mô hình hàng không giá rẻ và nhanh chóng chiếm lĩnh thị phần. Quyết định táo bạo, tư duy marketing đột phá và khả năng quản trị chi phí hiệu quả là những dấu ấn đậm nét của CEO Nguyễn Thị Phương Thảo. Bạn có thể tham khảo bài viết Marketing là gì để hiểu rõ hơn về vai trò của marketing trong thành công này.

Trên thế giới, không thể không nhắc đến Satya Nadella, người đã vực dậy Microsoft. Khi ông nhậm chức CEO vào năm 2014, Microsoft bị xem là một gã khổng lồ chậm chạp, lỡ nhịp trong cuộc cách mạng di động. Satya Nadella đã thay đổi hoàn toàn văn hóa công ty, chuyển trọng tâm từ “Windows-first” sang “Cloud-first, Mobile-first”. Ông thúc đẩy sự hợp tác, cởi mở và tập trung vào các dịch vụ đám mây như Azure, biến Microsoft trở lại thành một trong những công ty công nghệ giá trị nhất thế giới. Câu chuyện của ông là minh chứng cho sức mạnh của một CEO có tầm nhìn và khả năng thay đổi văn hóa tổ chức.

Ngược lại, lịch sử cũng ghi nhận những thất bại cho thấy vai trò quan trọng của CEO. Sự sụp đổ của Nokia trong thị trường điện thoại di động là một bài học đắt giá. Dù từng là vua của ngành, các CEO của Nokia đã không thể đưa ra những quyết định đủ nhanh và đủ táo bạo để thích ứng với sự trỗi dậy của iPhone và Android. Điều này cho thấy, ngay cả một đế chế hùng mạnh cũng có thể sụp đổ nếu người lãnh đạo thiếu đi tư duy chiến lược và sự quyết đoán.

7. Câu hỏi thường gặp về CEO

Xoay quanh chức danh CEO có rất nhiều câu hỏi thường gặp. AZWEB đã tổng hợp và giải đáp một số thắc mắc phổ biến nhất để bạn có cái nhìn rõ ràng và chính xác.

CEO khác gì với Chủ tịch Hội đồng quản trị (HĐQT)?
Đây là câu hỏi phổ biến nhất. Tóm lại: Chủ tịch HĐQT lãnh đạo HĐQT, tập trung vào chiến lược, quản trị và định hướng dài hạn. CEO (Giám đốc Điều hành) lãnh đạo bộ máy công ty, tập trung vào việc thực thi chiến lược và điều hành hoạt động hàng ngày. Chủ tịch HĐQT giám sát CEO.

CEO có cần sở hữu cổ phần của công ty không?
Không bắt buộc. Nhiều CEO là những nhà quản lý chuyên nghiệp được thuê để điều hành và không sở hữu cổ phần nào khi mới nhậm chức. Tuy nhiên, các công ty thường có chính sách thưởng cổ phiếu (stock options) cho CEO để gắn kết lợi ích của họ với lợi ích của cổ đông. Khi công ty phát triển tốt, giá trị cổ phiếu tăng, và CEO sẽ được hưởng lợi.

CEO nhận lương như thế nào?
Lương của CEO thường bao gồm ba phần chính: lương cứng (mức lương cố định hàng tháng/năm), thưởng theo hiệu suất (dựa trên kết quả kinh doanh, KPI) và các quyền lợi dài hạn (như quyền chọn mua cổ phiếu). Cấu trúc lương này được thiết kế để khuyến khích CEO làm việc vì sự tăng trưởng bền vững của công ty. Mức lương có thể dao động rất lớn tùy thuộc vào quy mô, ngành nghề và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Bạn có thể tham khảo thêm về KPI là gì để hiểu cách đánh giá hiệu suất và liên hệ với khoản thưởng của CEO.

Vai trò của CEO trong doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) ra sao?
Trong các doanh nghiệp SME, vai trò của CEO thường “đa năng” hơn rất nhiều. Họ không chỉ là nhà chiến lược mà còn phải trực tiếp tham gia vào nhiều hoạt động tác nghiệp như bán hàng, marketing, thậm chí là tuyển dụng nhân viên cấp thấp. CEO trong SME thường chính là người sáng lập, do đó, họ vừa là người chủ, vừa là người quản lý, với áp lực và trách nhiệm vô cùng lớn trên vai. Kỹ năng bán hàng và marketing đóng vai trò đặc biệt trong các doanh nghiệp này, bạn có thể xem thêm tại bài Kỹ năng bán hàng và Marketing là gì.

8. Tổng kết: Ý nghĩa và vai trò không thể thay thế của CEO

Qua những phân tích chi tiết, có thể khẳng định rằng CEO không chỉ là một chức danh. Đó là vị trí trung tâm, là “trái tim và bộ não” của một doanh nghiệp, đóng vai trò quyết định đến sự tồn tại và phát triển của cả một tổ chức. Từ việc vạch ra tầm nhìn chiến lược, dẫn dắt đội ngũ, đến việc đối mặt với khủng hoảng và đại diện cho hình ảnh công ty, mỗi quyết định của CEO đều có sức ảnh hưởng sâu rộng.

Họ là người thuyền trưởng lèo lái con thuyền doanh nghiệp vượt qua sóng gió của thị trường, là kiến trúc sư trưởng xây dựng nên nền móng văn hóa và là người truyền cảm hứng để mọi thành viên cùng hướng về một mục tiêu chung. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, vai trò của một CEO tài năng, bản lĩnh và có tầm nhìn lại càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

AZWEB hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện và sâu sắc về thế giới của các CEO. Hiểu rõ về vị trí này không chỉ giúp bạn có thêm kiến thức về quản trị kinh doanh mà còn có thể là nguồn cảm hứng trên con đường phát triển sự nghiệp của chính bạn.

Bùi Mạnh Đức

AZWEB Team

Hơn 10+ năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thiết kế website và SEO, với hơn 200+ dự án thành công.