Tác giả: Bùi Mạnh Đức 
0 
61 
Copy Link
Bookmark
Gutenberg là gì? Giới thiệu tổng quan về Gutenberg – trình soạn thảo nội dung hiện đại của WordPress là gì và vai trò quan trọng trong tạo dựng website chuyên nghiệp.
Giới thiệu về Gutenberg
Bạn đã bao giờ tự hỏi làm thế nào để xây dựng các trang nội dung phức tạp, đẹp mắt trên WordPress mà không cần đến một dòng mã lệnh nào chưa? Gutenberg đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta tạo ra nội dung, biến một trình soạn thảo văn bản đơn giản thành một công cụ xây dựng trang mạnh mẽ. Trước đây, trình soạn thảo cổ điển (Classic Editor) của WordPress dù quen thuộc nhưng lại gặp nhiều hạn chế, đặc biệt là khi người dùng muốn tùy biến bố cục hay thêm các yếu tố đa phương tiện một cách linh hoạt. Việc này thường đòi hỏi các shortcode phức tạp hoặc plugin của bên thứ ba, gây khó khăn cho người mới bắt đầu. Gutenberg ra đời như một giải pháp toàn diện, mang đến một trình biên tập dựa trên khối (block-based) với giao diện trực quan và khả năng tùy biến vô hạn. Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu sâu hơn về Gutenberg, từ định nghĩa, các tính năng cốt lõi, ưu điểm vượt trội cho đến cách nó đang định hình lại tương lai của việc phát triển website trên nền tảng WordPress.
Gutenberg là gì và vai trò trong WordPress
Để hiểu rõ sức mạnh của Gutenberg, trước tiên chúng ta cần làm rõ khái niệm và vai trò không thể thiếu của nó trong hệ sinh thái WordPress hiện đại. Đây không chỉ là một bản cập nhật, mà là một cuộc cách mạng trong cách tiếp cận và xây dựng nội dung số.
Định nghĩa Gutenberg
Gutenberg, hay còn được gọi là Block Editor, là trình soạn thảo nội dung mặc định của WordPress được giới thiệu chính thức từ phiên bản 5.0 vào cuối năm 2018. Tên gọi này được lấy cảm hứng từ Johannes Gutenberg, người đã phát minh ra máy in vào thế kỷ 15 và tạo ra một cuộc cách mạng trong ngành xuất bản. Tương tự như vậy, trình soạn thảo Gutenberg ra đời với mục tiêu lớn lao: dân chủ hóa việc xuất bản nội dung trên web, giúp mọi người dùng, dù không có kiến thức kỹ thuật, đều có thể tạo ra các bố cục trang phong phú và chuyên nghiệp. Thay vì một trường văn bản duy nhất như trình soạn thảo cổ điển, Gutenberg xem mọi thứ là một “khối” (block) – từ đoạn văn, tiêu đề, hình ảnh, video cho đến các nút bấm hay trích dẫn. Cách tiếp cận này giúp đơn giản hóa và trực quan hóa toàn bộ quá trình sáng tạo nội dung.
Vai trò của Gutenberg trong hệ sinh thái WordPress
Kể từ khi trở thành trình soạn thảo chính thức, Gutenberg đã nhanh chóng khẳng định vai trò trung tâm trong hệ sinh thái WordPress. Nó không còn là một lựa chọn thay thế mà đã trở thành nền tảng cốt lõi cho sự phát triển của nền tảng này trong tương lai. Vai trò của Gutenberg thể hiện rõ qua việc thay đổi hoàn toàn quy trình tạo và chỉnh sửa nội dung. Người dùng giờ đây có thể kéo thả, sắp xếp và tùy chỉnh từng khối nội dung một cách độc lập, mang lại trải nghiệm giống như đang sử dụng một công cụ xây dựng trang (page builder) thực thụ. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa hiệu suất làm việc mà còn cải thiện đáng kể tương tác của người dùng cuối. Một trang web được xây dựng bằng các khối có cấu trúc rõ ràng thường có tốc độ tải tốt hơn và hiển thị đẹp mắt trên mọi thiết bị, góp phần nâng cao trải nghiệm người dùng và hỗ trợ tích cực cho SEO.
Các tính năng chính của trình soạn thảo Gutenberg
Sức mạnh của Gutenberg đến từ kiến trúc dựa trên khối và khả năng mở rộng không giới hạn. Những tính năng này đã biến nó từ một trình soạn thảo văn bản đơn thuần thành một công cụ thiết kế toàn diện, trao quyền sáng tạo tối đa cho người dùng.
Giao diện dựa trên block (khối nội dung)
Tính năng đột phá và cốt lõi nhất của Gutenberg chính là giao diện dựa trên block. Mọi yếu tố trên trang của bạn, từ một đoạn văn bản nhỏ nhất đến một bộ sưu tập hình ảnh phức tạp, đều được coi là một khối riêng biệt. Bạn có một thư viện khối khổng lồ để lựa chọn, bao gồm các khối cơ bản như Tiêu đề (Heading), Đoạn văn (Paragraph), Hình ảnh (Image), Danh sách (List), và Trích dẫn (Quote). Ngoài ra, còn có các khối nâng cao hơn như Cột (Columns) để chia bố cục, Nút (Buttons) để tạo lời kêu gọi hành động, hay các khối nhúng nội dung từ YouTube, Twitter một cách dễ dàng. Mỗi khối đều có một thanh công cụ và bảng cài đặt riêng, cho phép bạn tùy chỉnh chi tiết từ màu sắc, kích thước phông chữ, căn chỉnh cho đến việc thêm các lớp CSS tùy chỉnh. Khả năng này mang lại sự tự do tuyệt đối trong việc sắp xếp và thiết kế bố cục mà không cần phải can thiệp vào mã nguồn.
Tích hợp linh hoạt và mở rộng bằng plugin
Gutenberg được xây dựng với triết lý mở, cho phép các nhà phát triển dễ dàng tạo ra các khối tùy chỉnh của riêng họ thông qua plugin. Đây chính là yếu tố giúp hệ sinh thái Gutenberg phát triển không ngừng. Hàng ngàn plugin trên kho lưu trữ của WordPress cung cấp các bộ sưu tập khối độc đáo, từ bảng giá, biểu đồ, hồ sơ nhân viên, cho đến các hiệu ứng tương tác phức tạp. Điều này có nghĩa là bạn có thể mở rộng chức năng của trình soạn thảo gần như vô hạn, đáp ứng mọi nhu cầu cụ thể của website. Hơn nữa, các khối này thường được thiết kế để tuân thủ các tiêu chuẩn web hiện đại, đảm bảo thiết kế của bạn hoàn toàn responsive, tự động thích ứng và hiển thị hoàn hảo trên mọi kích thước màn hình từ máy tính để bàn đến điện thoại di động.
Ưu điểm của Gutenberg so với trình soạn thảo cổ điển
Sự chuyển đổi từ trình soạn thảo cổ điển sang Gutenberg không chỉ là một thay đổi về giao diện mà còn là một bước nhảy vọt về trải nghiệm người dùng và khả năng sáng tạo. Gutenberg giải quyết được nhiều nhược điểm cố hữu của trình soạn thảo cũ, mang lại lợi ích rõ rệt cho cả người mới bắt đầu và các nhà phát triển chuyên nghiệp.
Trải nghiệm người dùng nâng cao
Ưu điểm lớn nhất của Gutenberg là mang lại một trải nghiệm chỉnh sửa trực quan (What You See Is What You Get – WYSIWYG). Giao diện của trình soạn thảo gần như phản ánh chính xác những gì người dùng sẽ thấy trên trang web thực tế. Điều này giúp loại bỏ việc phải liên tục chuyển đổi giữa màn hình soạn thảo và chế độ xem trước, tiết kiệm thời gian và giảm thiểu sai sót. Giao diện sạch sẽ, tập trung vào nội dung với các tùy chọn được sắp xếp gọn gàng trong thanh công cụ và sidebar giúp người dùng dễ dàng tìm thấy thứ mình cần. Ngay cả những người không có kinh nghiệm về kỹ thuật cũng có thể nhanh chóng làm quen và tự tin xây dựng các trang có bố cục đẹp mắt chỉ sau một thời gian ngắn.
Tăng khả năng sáng tạo và tùy biến
Trình soạn thảo cổ điển giới hạn người dùng trong một khung nội dung duy nhất, khiến việc tạo các bố cục phức tạp trở nên khó khăn và thường phải dựa vào shortcode hoặc HTML. Gutenberg đã phá vỡ rào cản này. Với hệ thống khối, bạn có thể dễ dàng tạo ra các bố cục đa cột, xếp chồng các yếu tố hình ảnh và văn bản, thêm các dải màu nền toàn chiều rộng, hay chèn các nút kêu gọi hành động một cách trực quan. Việc tích hợp các yếu tố đa phương tiện như video, podcast, hay các bài đăng mạng xã hội cũng trở nên đơn giản hơn bao giờ hết, chỉ bằng vài cú nhấp chuột. Khả năng tùy biến sâu cho từng khối cho phép bạn kiểm soát hoàn toàn giao diện của trang, mở ra một không gian sáng tạo vô tận mà không cần phải viết một dòng code nào.
Cách sử dụng Gutenberg để tạo nội dung hiệu quả
Làm chủ Gutenberg đồng nghĩa với việc bạn có thể tạo ra nội dung nhanh hơn, đẹp hơn và nhất quán hơn. Hãy cùng khám phá cách bắt đầu với các khối cơ bản và một vài mẹo nâng cao để tối ưu hóa quy trình làm việc của bạn.
Hướng dẫn tạo bài viết bằng block cơ bản
Bắt đầu với Gutenberg rất đơn giản. Khi bạn tạo một bài viết hoặc trang mới, giao diện soạn thảo sẽ chào đón bạn.
- Thêm khối: Nhấp vào biểu tượng dấu cộng `(+)` ở góc trên bên trái hoặc ngay trong khu vực soạn thảo để mở thư viện khối. Bạn có thể tìm kiếm khối mình cần hoặc duyệt qua các danh mục. Ví dụ, để thêm một đoạn văn, chỉ cần chọn khối “Paragraph“.
- Chỉnh sửa nội dung: Sau khi thêm khối, bạn có thể nhập nội dung trực tiếp. Một thanh công cụ nhỏ sẽ xuất hiện phía trên khối, cho phép bạn thực hiện các định dạng cơ bản như in đậm, in nghiêng, căn lề hoặc chèn liên kết.
- Tùy chỉnh khối: Ở thanh bên phải, bạn sẽ thấy các tùy chọn cài đặt nâng cao cho khối đang chọn. Ví dụ, với khối “Paragraph”, bạn có thể thay đổi kích thước chữ, màu chữ, màu nền. Với khối “Image”, bạn có thể chọn kiểu dáng, thêm văn bản thay thế (alt text).
- Sắp xếp khối: Việc sắp xếp lại bố cục cực kỳ linh hoạt. Bạn có thể sử dụng các mũi tên lên/xuống trên thanh công cụ của khối để di chuyển nó, hoặc đơn giản là kéo và thả khối đến vị trí mong muốn.
Mẹo tận dụng tính năng nâng cao
Khi đã quen với các thao tác cơ bản, bạn có thể nâng cao hiệu suất làm việc với các tính năng thông minh của Gutenberg.
- Sử dụng Reusable Blocks (Khối tái sử dụng): Nếu bạn có một khối nội dung nào đó thường xuyên sử dụng lại, chẳng hạn như thông tin liên hệ, lời kêu gọi hành động, hoặc một đoạn giới thiệu chuẩn, hãy biến nó thành một “Reusable Block”. Chỉ cần nhấp vào menu ba chấm trên thanh công cụ của khối và chọn “Add to Reusable blocks”. Lần sau, bạn chỉ cần tìm và chèn khối này vào bất kỳ đâu mà không cần tạo lại từ đầu.
- Khám phá Block Patterns (Mẫu khối): Block Patterns là các bộ sưu tập khối được thiết kế sẵn để tạo ra các bố cục phức tạp. Ví dụ, bạn có thể tìm thấy các mẫu cho phần giới thiệu dịch vụ, bảng giá, hay thư viện hình ảnh. Chỉ cần chèn một mẫu vào trang và thay thế nội dung mặc định bằng nội dung của bạn là xong.
- Kết hợp plugin hỗ trợ: Đừng ngần ngại cài đặt các plugin mở rộng khối như Elementor pro hay Ultimate Addons for Gutenberg. Chúng cung cấp thêm hàng chục khối chuyên dụng và các tùy chọn tùy biến mạnh mẽ, giúp bạn tạo ra những thiết kế độc đáo mà các khối mặc định không thể làm được.
Ảnh hưởng của Gutenberg đến thiết kế và phát triển website
Sự ra đời của Gutenberg không chỉ tác động đến người dùng cuối mà còn tạo ra một làn sóng thay đổi mạnh mẽ trong cộng đồng các nhà thiết kế và phát triển website WordPress. Nó đang định hình lại cách chúng ta xây dựng giao diện và phát triển các sản phẩm cho nền tảng này.
Tác động đến thiết kế giao diện người dùng
Trước kia, ranh giới giữa người tạo nội dung và nhà thiết kế web khá rõ ràng. Người dùng thường chỉ có thể thay đổi nội dung bên trong một khu vực đã được theme WordPress định sẵn. Gutenberg đã làm mờ đi ranh giới này. Giờ đây, người dùng có khả năng kiểm soát bố cục và thiết kế một cách linh hoạt ngay trong trình soạn thảo. Họ có thể tạo ra các trang đích (landing page), trang giới thiệu sản phẩm với bố cục phức tạp mà không cần sự can thiệp của lập trình viên hay các page builder nặng nề. Điều này trao quyền cho người dùng, giúp họ chủ động hơn trong việc thể hiện ý tưởng sáng tạo và điều chỉnh giao diện website một cách nhanh chóng để đáp ứng các chiến dịch marketing.
Ảnh hưởng tích cực đến phát triển theme và plugin
Gutenberg đã thiết lập một bộ quy tắc và API chuẩn hóa, tạo ra một sân chơi chung cho các nhà phát triển theme và plugin. Thay vì phải xây dựng các giải pháp tùy chỉnh riêng lẻ, các nhà phát triển giờ đây có thể tập trung vào việc tạo ra các khối (blocks) chất lượng cao, tích hợp liền mạch với lõi WordPress. Điều này thúc đẩy sự ra đời của một thế hệ theme mới được gọi là “Block-based themes” và tính năng “Full Site Editing” (FSE). Với FSE, người dùng có thể sử dụng chính giao diện khối của Gutenberg để chỉnh sửa mọi thành phần của website, từ header, footer cho đến sidebar, mang lại khả năng tùy biến toàn diện chưa từng có. Đối với các nhà phát triển, việc này giúp quy trình làm việc trở nên hiệu quả hơn, sản phẩm dễ bảo trì và tương thích tốt hơn trong hệ sinh thái WordPress.
Tổng quan về tương lai của trình soạn thảo nội dung trong WordPress
Gutenberg không phải là điểm kết thúc, mà là sự khởi đầu cho một kỷ nguyên mới của WordPress. Tầm nhìn của đội ngũ phát triển là biến trình soạn thảo khối thành một công cụ xây dựng website toàn diện, thông minh và linh hoạt hơn nữa.
Hướng phát triển block editor theo chuẩn mở rộng
Tương lai của WordPress gắn liền với “Full Site Editing” (FSE). Tầm nhìn ở đây là toàn bộ trang web của bạn sẽ được cấu thành từ các khối. Không chỉ nội dung bài viết, mà cả tiêu đề trang (header), chân trang (footer), thanh bên (sidebar), và các template trang cũng sẽ được quản lý và tùy chỉnh bằng giao diện block editor. Điều này có nghĩa là khối (block) sẽ trở thành đơn vị xây dựng cơ bản và chuẩn mực cho toàn bộ website. Người dùng sẽ có một trải nghiệm đồng nhất và sức mạnh tùy biến tối đa trên mọi khía cạnh của trang web. Quá trình này sẽ tiếp tục được hoàn thiện, giúp WordPress trở thành một hệ quản trị nội dung (CMS) linh hoạt và mạnh mẽ hơn bao giờ hết.
Tiềm năng tích hợp AI và công nghệ mới
Một hướng phát triển thú vị khác là việc tích hợp Trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ mới vào Gutenberg. Hãy tưởng tượng một trình soạn thảo có thể tự động đề xuất các bố cục phù hợp dựa trên nội dung bạn nhập, hoặc gợi ý hình ảnh minh họa từ thư viện của bạn. Các công cụ AI cũng có thể hỗ trợ viết và tối ưu hóa nội dung chuẩn SEO ngay trong lúc bạn soạn thảo. Hơn nữa, với sự phát triển của thực tế ảo (VR) và thực tế tăng cường (AR), Gutenberg có thể sẽ hỗ trợ các khối nội dung 3D hoặc tương tác, mở ra những khả năng hoàn toàn mới cho việc trình bày thông tin trên web. Tương lai của Gutenberg hứa hẹn sẽ thông minh hơn, tự động hóa nhiều hơn và mang lại trải nghiệm sáng tạo nội dung hiệu quả hơn.
Các vấn đề thường gặp khi sử dụng Gutenberg
Mặc dù Gutenberg mang lại nhiều lợi ích vượt trội, việc chuyển đổi sang một hệ thống hoàn toàn mới cũng có thể đi kèm với một số thách thức. Tuy nhiên, hầu hết các vấn đề này đều có thể được giải quyết một cách dễ dàng.
Khó làm quen với giao diện mới
Đối với những người đã quá quen thuộc với trình soạn thảo cổ điển trong nhiều năm, giao diện dựa trên khối của Gutenberg có thể gây ra một chút bỡ ngỡ ban đầu. Việc tìm kiếm các chức năng quen thuộc hoặc tư duy theo cấu trúc khối thay vì một văn bản liền mạch đòi hỏi một khoảng thời gian để thích nghi.
Giải pháp: Cách tốt nhất để vượt qua rào cản này là dành thời gian thực hành. Hãy bắt đầu bằng cách tạo một bài viết nháp và thử nghiệm với tất cả các khối cơ bản. Đừng ngần ngại khám phá các cài đặt trong thanh bên. WordPress cũng cung cấp rất nhiều tài liệu hướng dẫn và video tutorial chi tiết về Gutenberg. Chỉ sau một vài lần sử dụng, bạn sẽ nhận thấy quy trình làm việc mới này thực sự trực quan và hiệu quả hơn rất nhiều.
Xung đột plugin hoặc theme
Một vấn đề kỹ thuật phổ biến là xung đột giữa Gutenberg với các plugin hoặc theme cũ chưa được cập nhật để tương thích hoàn toàn với trình soạn thảo khối. Điều này có thể gây ra lỗi hiển thị, mất chức năng hoặc thậm chí làm hỏng trang web.
Cách xử lý:
- Luôn cập nhật: Đảm bảo rằng phiên bản WordPress, theme và tất cả các plugin của bạn luôn được cập nhật lên phiên bản mới nhất. Các nhà phát triển thường xuyên tung ra các bản vá lỗi và cải thiện khả năng tương thích.
- Kiểm tra tương thích: Trước khi cài đặt một plugin hoặc theme mới, hãy kiểm tra xem nó có được ghi chú là “tương thích với Gutenberg” hay “Block Editor compatible” không.
- Xử lý sự cố: Nếu bạn gặp lỗi, hãy thử tắt lần lượt từng plugin để xác định xem plugin nào đang gây ra xung đột. Nếu vấn đề nằm ở theme, hãy tạm thời chuyển sang một theme mặc định của WordPress (như Twenty Twenty-Four) để kiểm tra.
Best Practices khi sử dụng Gutenberg
Để khai thác tối đa sức mạnh của Gutenberg và đảm bảo website của bạn luôn hoạt động hiệu quả, hãy áp dụng những phương pháp thực hành tốt nhất sau đây.
- Luôn cập nhật: Đây là quy tắc vàng. Việc giữ cho lõi WordPress, các plugin và theme của bạn ở phiên bản mới nhất không chỉ giúp bạn tiếp cận các tính năng và khối mới nhất mà còn đảm bảo an toàn và tương thích, tránh các xung đột không đáng có.
- Tận dụng Reusable Blocks và Patterns: Đừng lãng phí thời gian tạo lại những nội dung giống nhau. Hãy xác định các yếu tố lặp lại trên trang của bạn (như lời kêu gọi hành động, thông tin giới thiệu, chữ ký) và lưu chúng thành các Khối tái sử dụng (Reusable Blocks). Sử dụng các Mẫu khối (Block Patterns) để nhanh chóng dựng lên các bố cục phức tạp và duy trì sự nhất quán trong thiết kế.
- Tránh lạm dụng block phức tạp: Mặc dù rất hấp dẫn khi sử dụng các khối có hiệu ứng động hay chức năng phức tạp, việc lạm dụng chúng có thể làm tăng số lượng mã JavaScript và CSS, dẫn đến tốc độ tải trang chậm hơn. Hãy sử dụng các khối một cách có mục đích và ưu tiên sự đơn giản, hiệu quả để đảm bảo trải nghiệm người dùng tốt nhất.
- Preview thường xuyên trước khi xuất bản: Giao diện của Gutenberg rất trực quan, nhưng đôi khi cách hiển thị trên trang thực tế có thể hơi khác biệt tùy thuộc vào theme WordPress của bạn. Hãy tạo thói quen sử dụng nút “Preview” (Xem trước) để kiểm tra bài viết trên cả giao diện máy tính và di động trước khi nhấn nút “Publish” (Đăng).
Kết luận
Gutenberg không chỉ là một trình soạn thảo nội dung, nó là một cuộc cách mạng và là tương lai của WordPress. Với cách tiếp cận dựa trên khối linh hoạt, giao diện trực quan và khả năng mở rộng vô hạn, Gutenberg đã trao quyền cho hàng triệu người dùng, cho phép họ xây dựng những trang web chuyên nghiệp, đẹp mắt mà không cần kiến thức lập trình sâu rộng. Nó đã thành công trong việc đơn giản hóa quá trình sáng tạo nội dung, đồng thời mở ra những tiềm năng to lớn cho các nhà thiết kế và phát triển.
Nếu bạn vẫn còn đang sử dụng trình soạn thảo cổ điển, bây giờ chính là thời điểm hoàn hảo để bắt đầu khám phá và chuyển đổi sang Gutenberg. Hãy dành thời gian thử nghiệm các khối, tìm hiểu các tính năng nâng cao và khai thác sức mạnh của nó để nâng tầm website của bạn. Hệ sinh thái Gutenberg đang phát triển từng ngày, vì vậy hãy luôn theo dõi các bản cập nhật mới và không ngừng học WordPress để tối ưu hóa quy trình làm việc, mang lại những trải nghiệm tốt nhất cho độc giả của mình.
